Rok 1920 – powrót Grudziądza w granice Rzeczpospolitej

II Rzeczpospolita – odzyskanie niepodległości

Po I wojnie światowej i powrocie Grudziądza do wolnej Polski 23 stycznia 1920 r., liczba niemieckich mieszkańców, ewangelików i katolików, stopniowo spadła do około 15% stanu poprzedniego. Kościół garnizonowy jako własność państwowa przeszedł pod zarząd duszpasterstwa katolickiego.

Mimo zmian parafia ewangelicko-unijna zachowała materialny stan posiadania oraz bogate życie organizacyjne i muzyczne. Stała się ośrodkiem życia duchowego mniejszości niemieckiej. Dom Parafialny, już wcześniej zarządzany przez samodzielne towarzystwo, stał się Domem Niemieckim, służącym celom kulturalnym.

Kościół garnizonowy , fot. H. Gąsiorowski, lata 30. XX w., pocztówka. Muzeum w Grudziądzu.

O ile w sprawach wyznaniowych w Grudziądzu panowała tolerancja, dochodziło do konfliktów na tle narodowościowym. Najbardziej drastycznym przykładem stała się tragiczna śmierć Adolfa Krumma i Ericha Rieboldta po rozbiciu niemieckiego wiecu przed wyborami samorządowymi w 1933 r. 

W Grudziądzu pojawili się ponownie ewangelicy Polacy z Polski Centralnej, z Cieszyńskiego i z Kresów Wschodnich, jak Dora Cieńska, organizatorka harcerstwa żeńskiego na Pomorzu, jej brat inż. elektryk Zygmunt Rau czy Alfred Michejda, dyrektor oddziału Banku Polskiego.

Od 1923 r. kapelan Wojska Polskiego ks. Józef Mamica z Poznania prowadził nabożeństwa dla garnizonu. Pierwsze zorganizowano w kościele przy ul. Mickiewicza, jednak z uwagi na obecność osób cywilnych rada kościelna wycofała zgodę i kolejne odbywały się na terenie kasyna wojskowego w koszarach im. Tadeusza Kościuszki przy ul. Legionów, gdzie dostęp cywili był ograniczony.

Nieduży zbór ewangelicko-augsburski skupiający Polaków powstał w 1931 r. Pierwszym administratorem został ks. Jerzy Kahané z Bydgoszczy. Kościół przy ul. Mickiewicza został już bez problemów udostępniony na nabożeństwa. W latach 1933-1935 administratorem w Grudziądzu i w Tczewie, czasowo w Wąbrzeźnie, był zamieszkały na miejscu ks. Ryszard Danielczyk, co zaowocowało ożywieniem życia organizacyjnego.

W 1934 r. w Grudziądzu zaczęto publikować „Przegląd Ewangelicki” dla polskich zborów Pomorza i Wielkopolski.
W roku następnym ks. Danielczyk przeszedł do pracy na Górnym Śląsku, w Grudziądzu zastąpił go ks. Waldemar Preiss, który przeniósł redakcję czasopisma do Bydgoszczy.

W 1937 r. administrację przejął ks. Ryszard Trenkler z Torunia. Dla żołnierzy osobne duszpasterstwo prowadzili kapelani wyznania ewangelicko-reformowanego z Torunia, ks. Wilhelm Fibich i po nim ks. Jan Józefat Potocki.